Polskie regulacje prawne stanowią, że osoba fizyczna z chwilą ukończenia 13 roku życia nabywa prawo do samodzielnego dokonywania tzw. drobnych czynności życia codziennego, po 18 roku życia zaś zyskuje ona pełną zdolność do czynności prawnych. Prawa te nie są jednak niezbywalne – ubezwłasnowolnienie całkowite i częściowe to instytucje, które ograniczają lub pozbawiają prawa do decydowania o swoim życiu i podejmowania jakichkolwiek czynności prawnych. Na czym polega ubezwłasnowolnienie? W jakich sytuacjach instytucja ta okazuje się szczególnie przydatna? Podpowiadamy w artykule.
Kiedy ubezwłasnowolnienie jest możliwe?
Zgodnie z przepisami ubezwłasnowolnić można jedynie osobę fizyczną (nie istnieje możliwość ubezwłasnowolnienia osoby prawnej), która ukończyła 13 lat i nabyła ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Przesłanką umożliwiającą złożenie wniosku o ubezwłasnowolnienie są potwierdzone przez biegłego lekarza ciężkie choroby oraz zaburzenia psychiczne, narkomania, alkoholizm, choroba Alzheimera, a także niedorozwój umysłowy. Warto jednak mieć na uwadze, że ubezwłasnowolnienie odbiera człowiekowi możliwość autonomicznego postępowania i powinno się je stosować wyłącznie, gdy jest taka konieczność. Osoba ubezwłasnowolniona traci zdolność do czynności prawnych, nie traci jednak zdolności prawnej. Oznacza to, że w dalszym ciągu może być w prawie cywilnym podmiotem praw oraz obowiązków. Więcej informacji dotyczących podmiotu ubezwłasnowolnienia przeczytać można tutaj: (https://smadwokaci.pl/aktualnosci/prawo-cywilne/ubezwlasnowolnienie-calkowite-i-czesciowe/).
Rodzaje ubezwłasnowolnienia
Ubezwłasnowolnienie całkowite
Ubezwłasnowolnienie całkowite jest uzasadnione w przypadkach, w których dana osoba nie jest w stanie świadomie kierować swoim postępowaniem. Dotyczy to w szczególności sytuacji, kiedy jest ona poważnie chora psychicznie lub uzależniona np. od alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych. Dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie ustanawia się opiekuna, chyba, że pozostaje ona pod władzą rodzicielską. Opiekun ten ma za zadanie reprezentować prawa majątkowe – są tu jednak ograniczenia. W przypadku każdej istotnej decyzji dotyczącej ubezwłasnowolnionego konieczna jest zgoda sądu opiekuńczego.
Ubezwłasnowolnienie częściowe
Ubezwłasnowolnienie częściowe orzec można jedynie wobec osoby pełnoletniej. Instytucja ta wykorzystywana jest w sytuacjach, w których stan osoby ubezwłasnowolnionej nie jest na tyle poważny, by ubezwłasnowolnić ją całkowicie, ale niezbędna jest jednak pomoc, by poprowadzić jej sprawy. Osoby ubezwłasnowolnione częściowo mają ustanowionego kuratora. W przypadku ubezwłasnowolnienia częściowego osoba ubezwłasnowolniona ma możliwość samodzielnego dokonywania umów dotyczących spraw życia codziennego, ma również prawo do zarządzania swoim zarobkiem (chyba że sąd postanowił inaczej). Jeśli z kolei to rodzice dziecka zostaną ubezwłasnowolnieni, niemożliwe jest sprawowanie przez nich władzy rodzicielskiej, zostaje im odebrane prawo rodzicielskie.
Uchylenie ubezwłasnowolnienia
Ubezwłasnowolnienie jest instytucją, którą można uchylić. Dochodzi do tego w przypadku, gdy ustały przyczyny będące powodem ubezwłasnowolnienia. Sąd ma wtedy obowiązek uchylenia ubezwłasnowolnienia lub jego zmiany. Jeżeli stan osoby ubezwłasnowolnionej polepszy się, można zmienić je z całkowitego na częściowe. Możliwa jest również czynność odwrotna – w sytuacji, w której stan osoby chorej ulegnie pogorszeniu ubezwłasnowolnienie można rozszerzyć z częściowego na całkowite. Wniosek może złożyć sama osoba ubezwłasnowolniona, ale także osoby, które poprzednio wnioskowały o ubezwłasnowolnienie.
Ubezwłasnowolnienie całkowite i częściowe – podsumowanie
Ubezwłasnowolnienie definiowane jest przez Kodeks cywilny jako pozbawienie lub ograniczenie zdolności do wykonywania czynności prawnych przez daną jednostkę. Może ono przyjąć zarówno formę całkowitą, jak i częściową, w zależności od spełnienia określonych wymogów. W kwestiach dotyczących ubezwłasnowolnienia warto zwrócić się do doświadczonego adwokata – kancelaria adwokacka z Poznania oferuje w tym zakresie kompleksową pomoc. Aby zapoznać się z obszarem jej działalności kliknij tutaj: (https://smadwokaci.pl/).
